Regelmatig zetten wij bijzondere vrouwen in de kijker. Dit keer vertellen we wat meer over Anna Atkins.

Het Rijksmuseum in Amsterdam heeft 450.000 euro betaald voor een fotoboek van de Engelse botanicus en fotografe Anna Atkins (1799-1871).

Anna Children werd geboren in 1799 in Tonbridge in het Engelse graafschap Kent. Haar moeder, Hester Anne, stierf in 1800 aan de kraamziekte. Anna had een sterke band met haar vader John George Children, die wetenschapper was. Zij volgde wetenschappelijke onderwijs, wat ongebruikelijk was voor een vrouw in die tijd. Haar gedetailleerde gravures van schelpen werden gebruikt om haar vaders vertaling van Jean-Baptiste de Lamarck’s Genera of Shells uit 1823 te illustreren.

Ze trouwde in 1825 met John Pelly Atkins en verhuisde naar Halstead Place, in Kent.
John Herschel ontdekte in 1842 het cyanotypie proces, Anna was degene die het toepaste in de fotografie. Zij bracht in 1843 een gelimiteerde serie boeken uit met cyanotypische afbeeldingen die varens en andere planten beschreven. Ieder boek was anders.
Zij wordt de eerste vrouwelijke fotografe genoemd.

Rijksmuseum-directeur Taco Dibbets over de aankoop:

“Het werk van Anna Atkins ligt op de grens van kunst en wetenschap. Naast de historische betekenis kenmerkt het werk zich door een tijdloze schoonheid, die door de abstractie van de silhouetten op fotopapier hedendaags oogt.”

Anna produceerde voor de verschillende exemplaren enkele duizenden cyanotypieën, oftewel blauwdrukken. Deze fotografische techniek was in die tijd de enige vrij simpele en goedkope manier om contactafdrukken te maken. Door gebruik van twee ijzerzouten en de blootstelling aan sterk licht ontstaat een cyaanblauwe kleur. Dit proces vergde veel tijd en moeite. Alle handelingen moesten met de hand worden uitgevoerd: het lichtgevoelig maken van het papier, het belichten, het spoelen en het drogen. De afdrukken konden alleen gemaakt worden bij voldoende zonlicht, misschien is dat de reden waarom zij er tien jaar over deed om de verschillende boeken te maken.

Een aantal van hen werd in het buitenland opgeleid. Miek Douw bijvoorbeeld leerde in de jaren dertig in Duitsland hoe zij kleurenafdrukken kon maken (de Duxochroom). Zij was in die tijd één van de weinige fotografen in Nederland die deze techniek beheerste. Bertha van der Horst-Dikker heeft medebewoners op het onderduikadres geportretteerd. Tevens illustreerde zij haar eigen artikelen in tijdschriften als de Wereldkroniek, Eva, De Touristen en de Jeugdkampioen. Wies Meertens fotografeerde De Deltawerken en de wederopbouw van Rotterdam. Claar Pronk won een gouden medaille binnen de afdeling publiciteit, fotografie en cinematografie tijdens de Wereldtentoonstelling in Parijs (1937) en het werk van Ellen Thorbecke bestond uit reportages die zij in de jaren dertig in China maakte.

De meest spraakmakende Nederlandse fotografe van dit moment is waarschijnlijk wel Rineke Dijkstra. Zij verwierf internationale bekendheid met haar fotoserie Strandportretten (1992–1994). Als eerste Nederlandse fotograaf won zij voor haar gehele oeuvre in 2017 de Hasselblad Award.