In de aanloop naar de tentoonstelling Stille Kracht maakte een van onze vrijwilligers ons attent op het monument voor in Friesland overleden Limburgse kinderen op de katholieke begraafplaats in Heerenveen. Zij komt regelmatig op die begraafplaats om het graf van haar zoon te bezoeken.

Op wat jarenlang een wat rommelige lege plek was, stond in 2012 plotseling een gedenkteken. Dit wekte haar interesse en ze ging op zoek naar informatie. Zo kwam ze in het bezit van het boek “30.000 evacués. Limburg en Friesland verbonden door de oorlog” en las de treurige en ontroerende verhalen van mensen, die aan het eind van de Tweede Wereldoorlog gedwongen werden ver van huis onderdak te zoeken, op de vlucht voor oorlogsgeweld. Het laatste hoofdstuk in het boek van Eddy van der Noord gaat over de overleden kindjes van Limburg en was de aanleiding voor het monument ter herinnering aan de kinderen.

Onze vrijwilligster koos zelf heel bewust de laatste rustplaats van haar zoon. In Heerenveen was hij als kind gelukkig geweest, daar wilde ze hem achterlaten. Zij denkt nog vaak aan de ouders van de kindjes, die tijdens de evacuatie in Friesland overleden. Zij konden geen plek kiezen. Hun gestorven kinderen bleven noodgedwongen achter op de r.k. begraafplaats in Heerenveen, een plek ver weg van thuis in Limburg, anoniem, in een gezamenlijk graf, zonder grafsteen.

Hoe kwam het tot het monument? 

Tegen het eind van de Tweede Wereldoorlog kwam Midden-Limburg in de frontlinie te liggen. In januari en februari 1945 moesten op last van de Duitsers zo’n 30.000 Limburgers huis en haard verlaten. Veelal te voet gingen zij op weg naar het Duitse Brüggen, in een koffer de meest kostbare bezittingen. Vanuit Brüggen werden zij in goederentreinen naar Groningen en Friesland getransporteerd. De evacués waren vaak dagen onderweg en de reis was allesbehalve comfortabel. De treinwagons waren overvol (80 mensen per wagon) en werden regelmatig onder vuur genomen. Er was honger, stank, onzekerheid en angst. Ruim 20.000 Midden-Limburgers kwamen in Friesland terecht. Na de eerste opvang en verzorging in speciaal ingerichte opvangcentra werden de evacués verspreid over de provincie en ondergebracht bij particulieren. Als het goed was, waren die van tevoren op de hoogte gebracht van hun komst.

Het was vreemd in Friesland, ver weg ook. De Limburgse mensen kwamen terecht in een andere wereld. Een andere taal, protestant in plaats van katholiek, eten dat men niet gewend was, andere gewoonten. Voor de Friezen, die zomaar wildvreemden in huis kregen, was het ook niet makkelijk. In principe was iedereen verplicht om de toegewezen evacués op te nemen. De mensen moesten aan elkaar wennen maar tolerantie en saamhorigheid overheersten.

Na de bevrijding in mei 1945 keerden de evacués terug naar Limburg. Ruim 3 maanden hadden zij in Friesland doorgebracht. Voor sommigen was een vriendschap voor het leven ontstaan, anderen kampten nog lang met een trauma. Bijzonder verdriet was er voor de ouders, die een kindje verloren in Friesland.

18 Limburgse baby’s en peuters in de leeftijd van vier weken tot drie jaar overleefden ondanks de goede opvang de evacuatietijd niet. Ze werden bij elkaar begraven op de r.k. begraafplaats in Heerenveen. Anoniem. Er kwam nooit een grafsteen.

Bron: Stichting Rura Roermond.

Na het verschijnen van het boek over de Limburgse evacués in Friesland nam de Roermondse stichting voor cultuurhistorie Rura het initiatief voor het plaatsen van een gedenksteen met de namen van de kinderen. Op 3 mei 2012 werd deze onthuld in het bijzijn van zo’n 60 nabestaanden. De destijds 90-jarige mevrouw Notté uit Roermond, de enige toen nog in leven zijnde moeder van een van de kindjes, mocht een bloemstuk leggen. Na 67 jaar was zij voor het eerst terug bij het graf van haar zoontje. “Ik ben geen kerkpilaar, maar ik bid wel elke avond voor al mijn kinderen en ook ’t klein heb ik daarbij nog nooit overgeslagen.” De vergeten groep oorlogsslachtoffers is niet langer anoniem.

Een jaar later, op 3 mei 2013, is een informatiezuil onthuld. Op de zuil een toelichting op het monument en een gedicht (in het Fries) van kinderarts Bonne Dijkstra, de man die de kindjes heeft laten begraven in Heerenveen.

Adres R.K. Begraafplaats Heerenveen, Rottumerweg 12, 8446 NL Heerenveen