In de blog van deze week feiten en wetenswaardigheden over tabak. In ons Wonderkabinet liggen enkele mooie exemplaren van Goudse pijpen en in de tentoonstelling Stille Kracht is Amateurtabak uit de Tweede Wereldoorlog te zien.

De tabak is in 1492 in Amerika ontdekt door Columbus en is door hem naar Europa gebracht.

Genotsmiddel

Vanaf 1580 was het roken van een pijp en later het snuiven en pruimen van tabak de manier om van tabak te genieten. Na 1850 tot aan het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog werd de tabak met name in de vorm van een sigaar gerookt. De sigaret is voor het eerst gemaakt in 1855 in de Oriënt en door de Franse, Duitse en Engelse soldaten mee naar Europa gebracht. Na de Tweede wereldoorlog waren vooral de Amerikaanse sigaretten populair.

Gezondheid

Lang is gedacht dat tabak een geneeskundige werking had, met name zou het positief voor de gemoedstoestand van de gebruiker zijn. Vanaf 1970 is bekend dat tabak met al zijn chemische bestanddelen schadelijk kan zijn voor de gezondheid.

Werkgelegenheid

De ontwikkeling van de tabaksindustrie zorgde voor werkgelegenheid. Vooral het pijproken en dus het produceren van pijpen, met name de Goudse pijpen van klei zorgde voor werkgelegenheid. In ons Wonderkabinet zijn Goudse pijpen van klei maar ook porseleinen pijpen te bewonderen.

Het sigarenroken zorgde weer voor nieuwe bedrijfstakken. Kleine zelfstandigen, maar later ook grote bedrijven specialiseerden zich in het vervaardigen van sigaren. Eerst als handwerk, daarna door de technologische ontwikkeling, machinaal. Denk aan de Brabantse fabrieken van Willem II en Agio.

Een doos ‘oorlogs-sigaren’ van eigen teelt zoals te zien in de tentoonstelling ‘Stille Kracht’.
Bron: Museum van de Vrouw

Tweede Wereldoorlog

Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog lag de handel in tabak grotendeels stil. Eerst werd er nog gebruik gemaakt van ongefermenteerde Nederlandse tabak, maar uiteindelijk werd er van alles wat brandbaar was tabak gemaakt. De tabaksfabrikanten maakten Consisigaretten, Bekashag en Amateurtabak (deze vindt u terug in onze tentoonstelling Stille Kracht) die via de distributieregeling te verkrijgen waren. Surrogaat tabak (waarvoor dus geen tabak gebruikt werd), zoals Bijsi (Bijna sigaretten) en amateurtabak (niet te verwarren met de bovengenoemde Amateurtabak) waren wel vrij te verkrijgen.

Antirook campagne Nazi Duitsland

Hitler was in zijn jeugd een zware roker. Hij rookte 25 tot 40 sigaretten per dag. Echter later vond hij het een verspilling van geld en een decadente gewoonte. Hij was daarom ook ongelukkig dat zijn levenspartner, Eva Braun en zijn rechterhand Hermann Göring zware rokers waren.

In Nazi-Duitsland werd o.a. daarom een antirookcampagne opgezet. Er werd gezondheidsvoorlichting gegeven, voor de Wehrmacht ging de tabak op rantsoen en het gebruiken van tabak in openbare ruimtes, zoals treinen, trams, bussen, koffiehuizen en restaurants werd verboden. Ook werd het verboden om reclame te maken voor tabak en de belasting op tabak werd verhoogd. Echter, dit heeft niet geholpen. Het gebruik van tabak nam alleen maar toe.

Bevrijding

De geallieerde soldaten vierden de overwinning met een sigaret in de mond. Zij rookten onophoudelijk en deelden sigaretten uit aan de Nederlandse bevolking en Amerikaanse tabaksfirma’s maakten dankbaar gebruik van deze overwinningsroes. Hele generaties raakten verslaafd aan de sigaret.

De tabaksindustrie heeft lange tijd op een slimme manier gebruik gemaakt van deze verslaving. Filmsterren, artsen en politici rookten in het openbaar of op de televisie en de gewone man volgde. Fabrikanten rekten hun merk op door bijvoorbeeld ook schoenen en kleding te gaan verkopen. Ten opzichte van vergelijkbare landen wachtte Nederland lang met een stevig antirookbeleid.